35. Програма со редоследна структура

Активност 1: Внесување на пример програма

Од колку линии се состои програмскиот код?
Дали разликуваш делови во линиите? Кои?
Обиди се да направиш споредба на градбените делови од програмскиот јазик со градбените делови на говорниот јазик.
Кои градбени делови од програмскиот јазик ги препознаваш во програмата?

Воочи: Секоја линија во програмата претставува исказ, а исказот претставува инструкција за работа на компјутерот.
Секој исказ може да биде поделен на сегменти (делови) кои имаат одредено значење.

Градбени делови на програмскиот јазик се:
• зборови (клучни зборови од јазикот – резерви рани зборови со веќе дефинирано значење, имиња на променливи, објекти, операции, својства и сл.);
• оператори (математички, логички, релациони, за доделување);
• интерпункциски знаци (точки, наводници, загради и сл.);
• коментари (произволен текст од програмерот за објаснување на текот на програмата).


Активност 2:
Изврши ја програмата. Анализирај ги прикажаните резултати од изворната програма.
Каде се прикажаа резултатите? Кој исказ се изврши прв?

Промени го редоследот на исказите.
Изврши ја програмата.
 Кој исказ сега се изврши прв?
Дали има исказ кој не се изврши?
 Што можеш да заклучиш?

34.Запознавање со основните елементи на конкретна интегрирана околина за програмирање

За да ги пишува и развива своите програми програмерот користи група на програми
кои ја сочинуваат таканаречената околина за програмирање.

Програмската околина речиси секогаш се состои од едитор, компајлер, библиотека на
готови програми и дебагер. 

Овие програми може да бидат посебни или меѓусебно поврзани - интегрирани во една програма која се вика интегрирана развојна околина (Integrated Development Environment - IDE) за програмскиот јазик.

Програмски едитор е специјално дизајниран текстуален едитор во IDE каде се
пишува изворниот код на програмата. Најчесто програмските едитори овзможуваат
синтаксичко маркирање во различна боја, автоматско порамнување на исказите,
автоматско комплетирање при пишување на исказите, синтаксни проверки, спарување
на загради и сл.
Библиотека на готови програми претставува фајл кој е колекција од веќе
напишани мали често користени програми во програмската околина. Има графички,
математички библиотеки и сл. Овие библиотечни програми може да бидат повикани и
извршени од новонапишаната програма со што им се олеснува на програмерите и се
скратува времето на развивањето на новата програма.


Програмски јазик Скреч
Скреч (Schratch) е визуелен виши програмски јазик со кој се креираат интересни
приказни, анимации, игри. Програмирањето во Скреч се базира врз правење на
проекти со помош на објекти, наречени фигури.


Работен прозорец на Scratch

Во меѓусебната кон верзација луѓето користат зборови кои ги групираат во реченици.
Со една или повеќе реченици во одреден редослед разменуваат информации и меѓусебно се
разбираат.

Во програмирањето, исказ е наредба која му кажува на компјутерот да направи нешто.
Може да се поистовети со команда или инструкција.

Во Скреч исказите се претставени во облик на блокови кои се поделени во 8 категории

• движења,
• погледи, 
• звук, 
• молив, 
• контрола, 
• распознавање, 
• оператори и 
• променливи. 

Тие овозможуваат доделување инструкции на објектот - фигура.

За да се изврши исказ треба соодветниот блок да се извлече во областа со скрипти (програми) и потоа двојно да се кликне на него.
 Резултатот по извршувањето на програмата се прикажува во просторот – Етапа.

33. Процесот на изработка на компјутерска програма

Изработката на компјутерска програма се одвива во следните фази:
1. Aнализа на проблемската ситуација и разгледување можни решенија.

2. Aлгоритамско претставување на чекорите за можното решение на
проблемската ситуација.

3. Kодирање на алгоритамот.
Запишување на алгоритамот како низа од инструкции во избран програмски јазик. Вака
запишаниот алгоритам претставува програмски код кој се вика изворна програма.

4. Преведување на изворната програма во извршна програма.
Изворната програма не е разбирлива за компјутерот. Таа мора да се преведе во
машински јазик (во кој инструкциите се запишуваат со 1 и 0) за да биде разбрана и
извршена од процесорот. Изворната програма преведена на машински јазик се вика
извршна програма.
За преведување на изворната програма во извршна програма се користат програми
преведувачи кои во зависност од начинот на преведување може да бидат компајлери
(најчесто) и интерпретери.

5. Корекција на грешки (синтаксни, логички).
Преведувањето на изворната во извршна програма ретко кога е без грешки.
Програмата преведувач го алармира програмерот за направените грешки во изворната
програма кои мора да бидат поправени за инструкциите да можат да се преведат во
машински јазик.
Синтаксните грешки се однесуваат на неправилно напишани зборови од
програмскиотјазик, неправилно користени или испуштени интерпукциски знаци и сл. и
најчесто се поправаат при преведувањето на изворната програма со помош на
преведувачот.
Логичките грешки треба да ги открие и поправи програмерот при тестирањето на
извршната програма. Логичките грешки обично се викаат багови (bugs) и за нивно
откривање се користи програма дебагер која овозможува извршување на програмата
линија по линија и стопирање на нејзиното извршување на одредено „сомнително“
место.
По корекција на грешките програмата повторно се преведува. Овие чекори се
повторуваат сѐ додека програмата има грешки и завршува кога програмерот е
задоволен од резултатите на тестирањето.
Пример за синтаксна и логичка грешка
Ова е равенка за периметар на правоаголник ако се познати неговите страни:
L=2*(а-b
Синтаксна грешка - недостасува заграда на крајот од изразот.
Логичка грешка - формулата не е точна иако по ставање на заградата на крајот е
правилно запишана.
a=5
b=”Maja”
c= b-a
Логичка грешка - b е текст и не може да биде намаленик.

6. Тестирање на програмата.
Тестирањето се прави од страна на програмерот или корисниците за кои е наменета
програмата. Програмата мора да работи правилно за различни вредности кои ги

внесува корисникот или да оневозможи погрешно внесување вредности во програмата
преку пораки и сл. до корисникот.
Пример за тестирање
Како би можело да изгледа тестирање на едноставна програма која дели два внесени
броја од корисникот и го прикажува резултатот:
Тест 1: Корисникот внесува нула како делител
Тест 2: Корисникот внесува текст наместо број и сл.
Тест 3: Корисникот внесува само еден број
Бидејќи делење со нула не е дозволено и делењето е операција која работи со броеви,
програмата треба да има соодветно решение за овие случаи преку испишување порака
до корисникот, враќање на повторни внесување и сл.
По успешното поминување на сите фази од процесот може да се каже дека програмата
е готова и работи правилно.

Вежби:
1. Спореди: скица за нова куќа, проект на куќата од архитект според скицата, изградба
на куќата од градежна фирма според проектот на архитектот со: алгоритам, изворна и
извршна програма.
2. Пронајди каде има синтаксички, а каде логички грешки во следните реченици:
- Ќе одам во супермаркет да купам леб млеко кафе
- Вчера ќе одам во парк да возам велосипед.
- Утр ќе одам парк да возам веосипед
3. Како би тестирал програма која пресметува катета на правоаголен триаголник ако
корисникот внесува вредности прво за втората катета, а потоа за хипотенузата?
(Хипотенузата мора да биде поголема од катетата, вредностите треба да бидат само
позитивни и различни од нула и сл.)

32.Програмирање и програмски јазици

Како комуницираат луѓето? Што е тоа природен јазик? Кои природни јазици ги знаеш?
Дали си слушнал за вештачки јазик и дали знаеш пример? Дали природните јазици се
добри за комуникација човек - компјутер? Зошто?



Јазикот е средство кое овозможува комуникација помеѓу луѓето.
Јазиците може да бидат:

• природни; 
• вештачки.

За комуникација на луѓето меѓусебе се користат природните јазици. Природните јазици (македонски, англиски, руски, француски) настанале спонтано во дамнешни времиња и постојат група луѓе (народи, нации, племиња и сл.) кои го разбираат, зборуваат и размислуваат на него, односно го користат. Но, природните јазици поради својата
нееднозначност и непрецизност се недоволно строги и не се погодни за претставување
на специфични, на пр. математички информации.
За комуникација меѓу луѓето и машините (или меѓу две машини) се користат  вештачки јазици. Пример за вештачки јазик: јазици за бележење на математички, физички или хемиски фомули, јазикот есперанто итн.


Програмски јазици, програмирање, програмер

За да работат компјутерите потребни се програми. Програмите се напишани на јазици
кои се специјално дизајнирани, со ограничено множество на инструкции. Овие јазици
се наречени програмски јазици.
Програмски јазик е вештачки јазик и се користи за пишување програми, односно
софтверот на компјутерот.

Компјутерско програмирање е процес на создавање на компјутерска програма со
користење на програмски јазик.

Од појавата на компјутерите до денес се развиени голем број програмски јазици. Тие се делат на три групи, и тоа:

-машински јазици

-симболички јазици

-виши програмски јазици.

Машинскиот јазик е јазикот на компјутерот. Тој е единствениот јазик што го разбира секој компјутер и на којшто непосредно работи. Се изразуваат само со нули и единици, т.е само со бинарни цифри.



Во почетокот програмските јазици личеле и по логиката на програмирањето биле
слични со машинскиот јазик . Тоа се симболички програмски јазици. Тие се на повисоко ниво од машинскиот јазик. Програмерите почнале да се служат со кратки и едноставни зборовинаречени симболи. Симболичкиот јазик се во голема мера разбирливи за човекот , но се неразбирливи за компјутерот.
 Наместо да се учи мајчиниот јазик на компјутерот (машински јазик), развиени се виши програмски јазици кои имаат приказ на наредби слични на секојдневниот јазик. Пример: Fortran, Basic, Pascal, C (C++), Visual Basic, Java.

Луѓето кои ги креираат (пишуваат) компјутерските програми се викат програмери.


Вежба: вметни ги поимите соодветно во цртежот 

виши програмски јазик                  Pascal                   C      

симболички јазик                Java                      машински јазик